Οι δυνατότητες μέχρι σήμερα για την θεραπεία της πελματιαίας απονευρωσιτιδας ήταν λίγες. Αρκετες φορές συνιστούνταν φυσικοθεραπείες με τα κλασσικά μέσα αυτής όπως διαθερμίες, συμβατικά laser, ηλεκτροθεραπειες υπέρηχους κ.α. με δυστυχώς ελάχιστα έως και καθόλου αποτελέσματα
Σήμερα όμως η χρήση των κρουστικών υπερήχων έρχεται να δώσει λύση σε ένα πρόβλημα που μέχρι πριν ήταν πολύ δύσκολο στην αντιμετώπιση του. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι θεραπείες με κρουστικούς υπέρηχους προκαλούν αύξηση της διαπερατότητας της κυτταρικής μεμβράνης, αύξηση της παρουσίας των κυτοκινών, καθώς και αύξηση της αγγειογένεσης με συνέπεια την ταχεία διαδικασία της επούλωσης της ανατομικής περιοχής που φλεγμαίνει (Loew M, 1999).
Η πελματιαία απονεύρωση είναι μία συμπαγής δεσμίδα από κολλαγόνες ίνες, που καλύπτει το πέλμα του άκρου πόδα και εκτείνεται από τον αστράγαλο έως τις μεταταρσιο-φαλαγγικές αρθρώσεις. Είναι μια παχιά δομή που προστατεύει τις δομές στο πέλμα, παρέχει την ευελιξία για την απορρόφηση των κραδασμών.
Η πελματιαία απονεύρωση είναι το κεντρικό τμήμα της πελματιαίας περιτονίας και βρισκεται μονιμα υπο ταση ωστε να διατηρει την «αψίδα» του ποδιού (την λεγόμενη ποδικη καμάρα - medial arch) με τον ιδιο τροπο που η τεντωμενη χορδη διατηρει την καμπυλη ενος τοξου. Εάν η ταινία είναι κοντή/σφιχτη τότε έχουμε υψηλή καμάρα (κοιλοποδια - pes cavus) ενω εάν έχουμε χαλαροτητα της ταινίας σχηματίζεται χαμηλη καμαρα (πλατυποδία - pes planus / flatfoot deformity / flat feet).
Η φλεγμονή της πελματιαίας απονεύρωσης ονομάζεται πελματιαία απονευρωσίτιδα . Είναι ένα σύνηθες φαινόμενο για τους αθλητές και ιδιαίτερα τους δρομείς. Ο πόνος είναι δυνατός και πολλές φορές έχει περιγράφει από τους πάσχοντες ως «περπάτημα πάνω σε βότσαλο ή μυτερή πέτρα»
Είναι μια από τις πιο κοινές αιτίες πόνου στην περιοχή της πτέρνας. Οι γυναίκες προσβάλονται σε μεγαλύτερο βαθμό από τους αντρες ενώ η ηλικία που συνηθέστερα εμφανίζεται το πρόβλημα στον κοινο πληθυσμο είναι μεταξύ των 40 και 60 ετών. Άτομα υπέρβαρα, γυναίκες κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και όσοι φορούν παπούτσια φθαρμένα και με ανεπαρκή υποστήριξη είναι σε αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν πελματιαία απονευρωσίτιδα.
Επίσης σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνουμε σε ακτινολογικό έλεγχο μια οστέινη ανάπτυξη στο κάτω μέρος της οστου της πτέρνας, την λεγόμενη "άκανθα" (καθώς στην ακτινογραφία φαίνεται σαν μυτερό αγκάθι). Η άκανθα είναι οστεόφυτο, αποτέλεσμα υποτροπιάζουσας φλεγμονής της πελματιαίας απονεύρωσης: στην περιοχή της χρονίζουσας φλεγμονής σχηματίζεται ουλωδης ιστός στον οποίο εν τέλει εναποτίθενται άλατα. Οι ασβεστώσεις αυτές σταδιακά οστεοποιούνται πλήρως. Η ύπαρξη της άκανθας προκαλεί ερεθισμό στην γύρω περιοχή του ποδιού με αποτέλεσμα τον έντονο τοπικό πόνο κατά την όρθια στάση, την βάδιση και φυσικά το τρέξιμο.
Στους αθλητες το προβλημα της πελματιαίας απονευρωσίτιδας εμφανιζεται κυριως σε αθληματα με εμφαση σε αλματα και sprint, αλλα και σε δρομεις μεγάλων αποστάσεων και χορευτες. Η πελματιαία απονευρωσίτιδα εμφανίζεται συχνότερα οσο η ηλικία του αθλητού αυξάνεται ενω η καταπονηση σε κακής ποιότητας οδοστρωμα, η πλημμελής προπονηση και διατροφή, η ελλειψη προθέρμανσης και αποθεραπείας ειναι παραγοντες που αυξανουν την πιθανοτητα προβληματων με την απονευρωση.
Αιτιολογία
Η φλεγμονη εμφανιζεται στο σημειο που εκφυεται η πελματιαία απονευρωση απο το οστο της πτερνας και τα συνηθέστερα αίτια της είναι :
- ορθοστασία, έντονη καταπόνηση και γενικά αυξημένα φορτία με παπούτσια που δεν υποστηρίζουν επαρκώς την ποδική καμάρα
- ποδικη καμαρα υπερβολικα υψηλή (κοιλοποδια) ή χαμηλή (πλατυποδια).
- παχυσαρκία
- ζαχαρώδης διαβήτης
- τραυματισμός
Συμπτώματα
Τα συμπτωματα με τα οποία εμφανίζεται η πελματιαια απονευρωσιτιδα είναι πόνος κατω απο την πτερνα (σε αντιθεση με τον πονο πισω απο την πτερνα ο οποιος συνηθως οφειλεται σε φλεγμονη της καταφυσης του Αχιλλειου). Ο πονος εντοπιζεται ειτε κεντρικα ειτε, συχνοτερα, προς την εσωτερικη πλευρα του οστού της πτέρνας. Ειδικα στα πρώτα πρωινά βήματα ο πόνος είναι εντονότερος και ο ασθενης δυσκολεύεται να πατήσει στο έδαφος. Ο πόνος στη φτέρνα κραταει για περίπου 2-3 λεπτά μετά την πρωινή έγερση από το κρεβάτι ή μετά από περιόδους ξεκούρασης.
Σε προχωρημένα στάδια ο πόνος μπορεί να εμφανίζεται κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας και φυσικά να εξαπλωθεί σε όλο το πέλμα Εάν ο ασθενής συνεχίζει της δραστηριότητες του παρά το γεγονος ότι πονάει ή αφεθεί χωρίς θεραπεία, ο πόνος θα χειροτερεύσει. Ο λόγος είναι ότι στην φλεγμαίνουσα περιοχή δημιουργούνται μικρορήξεις στις ίνες της απονεύρωσης.
Θεραπεία και αποκατάσταση
Η θεραπεία συνίσταται σε ανάπαυση και διακοπή αθλητικής δραστηριότητας μέχρι να ελεγχθει η φλεγμονη και ο πονος. Επισης η παγοθεραπεια και οι διατασεις βοηθουν ώστε να μειώσουμε τον πόνο και την φλεγμονή. Η χρήση υποπτερνίου μπορεί να μειώσει την τοπική πίεση στο σημείο της φλεγμονής - κάποιες φορές μπορεί όμως να υπάρξει επιδείνωση με την χρήση του.
Έρευνες έχουν δείξει ότι οι θεραπείες με κρουστικούς υπέρηχους προσφέρουν σημαντική ανακούφιση από τον πόνο, καθώς ανακαλύπτουν και θεραπεύουν όλα τα σημεία της πελματιαίας απονεύρωσης, τα οποία έχουν τραυματιστεί και προκαλούν τον πόνο.
Καθόλη την διάρκεια της θεραπείας με τον κρουστικό υπέρηχο ο θεραπευτής σε συνεχή διάλογο με τον ασθενή εντοπίζει τα πρωτογενή αλλά και τα δευτερογενή σημεία του πόνου στο πέλμα και εστιάζει σε αυτά με στόχο την θεραπεία τους. Με την πάροδο των θεραπειών τα σημεία αυτά εξαλείφονται με αποτέλεσμα την ουσιαστική αποκατάσταση του προβλήματος.
Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι δεν πρέπει να συγχέονται οι κλασσικοί υπέρηχοι που υπάρχουν σε όλα τα φυσικοθεραπευτηρια με τους κρουστικούς υπερήχους οι οποίοι υπάρχουν σε πολύ λίγα κέντρα σε πανελλήνιο επίπεδο και εφαρμόζονται μετά από ειδική εκπαίδευση.
Ακολουθεί πρόγραμμα διατατικών ασκήσεων της πελματιαίας απονεύρωσης καθώς και οδηγίες πρόληψης του προβλήματος.
H χρήση taping αποτελεί μία βιώσιμη επιλογή θεραπείας. Η χρήση του taping βοηθά στη στήριξη του ποδιού για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας των συνδέσμων και των μυών που μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση των δυνάμεων τάσης που εφαρμόζονται στην πελματιαία περιτονία. Το τaping είναι μία οικονομικά αποτελεσματική επιλογή θεραπείας, ειδικά για τα άτομα με οξεία συμπτώματα της πελματιαία περιτονίας.
Επίσης χρήσιμος είναι ένας νάρθηκας που τον φοράει ο ασθενής την νύκτα (night splint) ωστε να διατηρει μια ήπια διάταση στην απονεύρωση, εμποδίζοντας την βραχυνση της κατά την διάρκεια του υπνου.
Συνισταται επισης, ειδικά διαμορφωμένο ζευγάρι ορθωτικών πάτωνγια την αποκατάσταση του προβλήματος. Τα πέλματα είναι διαφορετικών πυκνοτήτων και η επιλογή τους γίνεται ανάλογα με την ηλικία, το βάρος, τις δραστηριότητες, και τις ανάγκες του κάθε ασθενή. Έτσι επιτυγχάνεται η σωστή λειτουργία του ποδιού αποφεύγοντας λανθασμένους πρηνισμούς και υπτιασμούς καθώς επιτυγχάνεται και η απορρόφηση κραδασμών κατά την διάρκεια βάδισης ή τρεξίματος.
Πηγες:
DeMaio, M., Paine, R., Mangine, R.E., Drez, D. Jr (1993) Plantar fasciitis. Orthopedics,16:1153-163.
Lynch, D.M., Goforth, W.P., Martin, J.E., et al. (1998) Conservative treatment of plantar fasciitis. A prospective study. Journal of the American Pediatric Medical Association, 88:375-80.
Seligman, D.A., Dawson, D.R. (2003) Customized heel padsand soft orthotics to treat heel pain and plantar fasciitis. Archives of Physical Medicine & Rehabilitation,84:1564- 567.
Singh, D., Angel, J., Bentley, G., Trevino, S.G. (1997) Fortnightly review. Plantar fasciitis. British Medical Journal, 315:172-75.
Theodore, G.H., Buch, M., Amendola, A., et al. (2004) Extracorporeal shock wave therapy for the treatment of plantar fasciitis. Foot & Ankle International, 25:290-97.
Wolgin, M., Cook, C., Graham, C., Mauldin, D. (1994) Conservative treatment of plantar heel pain: long term follow-up. Foot & Ankle International,15:97-102.